ضربه قوچ یا چکش آب چیست؟

ضربه قوچ یا چکش آب پدیده ای است که می تواند در هر سیستم لوله کشی که در آن از شیرها برای کنترل جریان مایعات یا بخار استفاده می شود رخ دهد. چکش آبی نتیجه یک موج فشار یا موج ضربه‌ای فشار بالا است که در یک سیستم لوله‌کشی منتشر می‌شود، زمانی که یک سیال در حال حرکت مجبور به تغییر جهت یا توقف ناگهانی شود. این موج شوک معمولاً به عنوان شوک هیدرولیک یا سرج هیدرولیک نیز نامیده می شود و ممکن است با صدای کوبیدن یا کوبش مشخص بلافاصله پس از خاموش شدن لوله ها مشخص شود.

چکش آب ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که یک دریچه باز به طور ناگهانی بسته می شود و باعث می شود آب به داخل آن برخورد کند یا هنگامی که یک پمپ به طور ناگهانی خاموش شود و حرکت جریان به سمت پمپ برگردد. از آنجایی که آب تراکم ناپذیر است، ضربه آب منجر به موج ضربه ای می شود که با سرعت صوت بین شیر و زانویی بعدی در سیستم لوله کشی یا درون ستون آب بعد از پمپ منتشر می شود.

اثرات چکش آبی یا ضربه قوچ

در حالی که ممکن است بی ضرر به نظر برسد، نیروی ضربه ای روی دریچه – ناشی از حرکت سیال – می تواند فشاری ایجاد کند که ممکن است از ده برابر فشار کاری سیستم بیشتر شود. این توقف های ناگهانی جریان و افزایش فشار ناشی از امواج ضربه ای می تواند باعث آسیب قابل توجهی به سیستم لوله کشی کلی یا به یک بخش منفرد شود یا آسیبی مزمن ایجاد کند که در طول زمان عوارض آن ظهور کند.

نادیده گرفتن چکش آب در نهایت می تواند منجر به خرابی فاجعه بار سیستم جریان سیال شما شود. اثرات بلند مدت چکش آبی می تواند شامل موارد زیر باشد:

آسیب به سیستم پمپ و جریان

چکش آب مکرر همچنین ممکن است آسیب قابل توجهی به پمپ ها، شیرهای موجود و ابزارها وارد کند، منجر به خرابی اتصالات واشر شده و درزهای انبساط شود و بر یکپارچگی دیواره های لوله و اتصالات جوشی تأثیر بگذارد.

ایجاد نشتی

چکش آب می تواند به اتصالات آسیب برساند و در نتیجه نشتی ایجاد کند. این نشت ها اغلب به آرامی شروع می شوند و به مرور زمان بر شدت آنها افزوده می شود. نشتی‌های کوچک‌تر ممکن است برای مدتی طولانی مورد توجه قرار نگیرند و تجهیزات اطراف را در معرض آسیب قرار دهند.

ترکیدگی و یا پاره شدن لوله ها

تعمیر خطوط لوله ترکیده و پاره شده به دلیل افزایش فشار هزینه بر است. پارگی می تواند منجر به شکستن نقطه ای خط لوله شود و می تواند باعث از کار افتادن کل سیستم و سایر تجهیزات شود. آسیب متعاقب آن می تواند گسترده باشد و اغلب مستلزم عملیات جایگزینی عمده است.

خسارت اموال خارجی

در صورت عدم کنترل، نشت آب می تواند به تجهیزات الکتریکی آسیب برساند و یا منجر به خوردگی تجهیزات یا زیرساخت شود.

ایجاد سانحه

پارگی خط لوله همچنین می تواند سلامت و ایمنی کارکنان و پرسنل تعمیر و نگهداری را به خطر بیندازد. بسته به صنعت و تاسیسات خاص، نشت های مدیریت نشده نیز می تواند خطر لغزش، سقوط و برق گرفتگی را افزایش دهد.

جلوگیری از چکش آبی

1. شیرهای بی‌صدا یا کمک فنری دارای یک فنر داخلی هستند که به‌طور بی‌صدا شیر را قبل از برگشت جریان به حالت بسته حرکت می‌دهد و در نتیجه احتمال چکش آب را کاهش می‌دهد یا از بین می‌برد.
2. محفظه های هوا نیز یک راه حل موثر چکش آبی هستند. این سیستم ها شامل یک بخش کوتاه از لوله، معمولا به شکل سه راهی، با یک محفظه خالی/پر از هوا است که به عنوان یک بالشتک ( ضربه گیر) برای انبساط آب در هنگام تغییر جهت ناگهانی عمل می کند. این باعث کاهش شدت شوکی می شود که در غیر این صورت به سمت خط لوله هدایت می شود.

سایر روش های موثر برای جلوگیری از چکش آب عبارتند از:

• استفاده از فلاش ها
• نصب کاهنده فشار و رگلاتور در خط تغذیه
• کاهش فشار عملیاتی 
• استفاده از سیستم های دارای محفظه های هوا
• کاهش شدت فشار با استفاده از دریچه های بی صدا

https://www.dft-valves.com/applications/water-hammer/